door Robbert E. Webber.       

Dit boek is het sluitstuk van een reeks die het levenswerk vormt van de theoloog Robbert E. Webber. (27-11-1933/27-7-2007) Onderstaand artikel is een samenvatting van dit boek, dat alleen in het Engels verkrijgbaar is, dat mij erg aanspreekt en naar mijn mening hele belangrijke principes bevat.  De boeken van Webber zijn via de boekhandel te bestellen. Filip Leenman.

Het boek betoogt dat er een crisis is in de aanbidding van de huidige tijd.
Het probleem gaat dieper dan de zaken rondom de stijl. Het is een crisis in inhoud en vormgeving.

Aanbidding in de kerk is vaak dood en droog of druk en zelfgericht.
Robbert Webber wijt dit probleem aan een gebrek aan visie voor God en voor Gods verhaal in verleden, heden en toekomst.
Hij onderzocht aanbiddingsvormen in het Oude Testament en in de vroege kerk en ontdekte oude principes en toepassingen die de aanbidding en onze tijd opnieuw tot leven kunnen brengen en inspireren.

Aanbidding verteld Gods verhaal.

Pinksteren is een keerpunt in de geschiedenis. Wat er nieuw aan is, is niet de komst van de Heilige Geest, die was er immers al eerder. Maar er is door de uitstorting van de Heilige Geest een nieuw verstaan, een nieuw begrip gekomen van de geschiedenis van Israël en de betekenis van de komst van Jezus en de kruisiging.
Petrus vat dit samen in zijn preek (Hand. 2:14-36) met de woorden, “Laat het hele volk van Israël er daarom zeker van zijn dat Jezus, die u gekruisigd hebt, door God tot Heer en messias is aangesteld.”  God die handelt in de geschiedenis heeft de wereld naar dit moment gebracht. Het nieuwe begrip is dat de langverwachte Messias is gekomen, dat deze Messias de Heer is van de hele schepping. Dat de mensen zich moeten bekeren en laten dopen tot vergeving van hun zonden, dan zullen ze de Heilige Geest ontvangen.
De menselijke geschiedenis heeft een climax bereikt met Pinksteren, en nu wordt Gods verhaal, eerder beperkt tot Israël, bekend aan alle volken. Gods verhaal is voor de hele schepping en alle schepselen. Hij zal de aarde vernieuwen!

De bijbel is vol beelden, verhalen, typologieën en gelijkenissen die dit verhaal verkondigen.
Een voorbeeld hiervan zijn deze vier plaatjes: God in de tuin van Eden; God in de woestijn; God in de tuin Gethsemané; God in de toekomstige tuin.

De tuin van Eden is de plaats waar de persoonlijke God zich openbaart, de plaats waar Gods creativiteit wordt uitgedrukt, waar Hij verblijft en relatie onderhoudt met Zijn schepping en met de mens, geschapen naar Zijn beeld, in het bijzonder.

De woestijn is de plaats waar de relatie met God verstoort en verbroken is. Het kwaad en het lijden zijn in de wereld gekomen. De zonde brengt de dood en de droogte voort. Maar de woestijn is niet hopeloos. Zoals bij het volk Israël, reist God met ons mee door de woestijn en zal Hij die uiteindelijk weer laten bloeien als een roos.

De tuin Gethsemané in de plaats van omkering. Het is nieuw water voor de verdroogde aarde en nieuw bloed voor het leven. Het begin van een nieuwe schepping.
Jezus is de tweede Adam, zoals door de eerste Adam allen sterven zo worden in Christus allen levend gemaakt. (1 Cor. 15:21-22)
Christus bevrijdt de hele schepping en hersteld Gods tuin aan het eind van de geschiedenis. Geen mens kan deze tuin herstellen, alleen de tuinman zelf.

De sleutel van Gods werk door Jezus om alles te vernieuwen is de vleeswording.
De belangrijke betekenis van deze incarnatie wordt vaak onderbelicht. De vroege kerkvaders hadden een diepe reflectie hierover en over hoe de incarnatie is verbonden met de schepping, de zondeval en de diepgaande relatie tot het kruis, het lege graf, de opstanding en de voorspraak van Christus en Zijn terugkomst om de tuin te herstellen in de nieuwe hemel en de nieuwe aarde.

Deze reflectie is een ontbrekende link in veel hedendaagse theologie en aanbidding.

De verbinding ligt in deze woorden: God doet voor ons wat we niet kunnen doen voor onszelf.  Incarnatie is het Woord dat vlees geworden is, de verbinding tussen God en mens. Uiteindelijk zal alles samengevat worden onder één hoofd, Jezus Christus. (Ef. 1)

Aanbidding verkondigt, proclameert, bezingt en beeldt Gods verhaal uit.
Het is geen programma. Aanbidding gaat niet over ons. Aanbidding is een vertelling van Gods werk in deze wereld van haar oorsprong tot haar voleinding.

Hoe kan de wereld haar eigen verhaal kennen tenzij wij dat verhaal vertellen in publieke aanbidding?

Aanbidding is geworteld in het evangelie. Het goede nieuws dat God niet alleen de zondaren verlost maar de hele wereld terug brengt naar herstel.
Dit is het grote en ongelofelijke nieuws dat de Ene met Zijn twee eigen handen – het vleesgeworden Woord en de Heilige Geest – de tuin zal herstellen.

Aanbidding is samenkomen om dit grote verhaal van begin tot eind, te zingen en te vertellen.

Aanbidding herdenkt het verleden.

Fragmentatie is een onderschat gevaar in onze tijd. Vaak wordt een eenzijdige nadruk gelegd op bepaalde aspecten van God. Zo is er in sommige kerken veel aandacht voor God als Vader, Zijn liefde, gerechtigheid en genade. In andere kerken wordt Jezus en Zijn verlossende werk meer centraal gesteld, weer anderen benadrukken de Heilige Geest en de gaven van de Geest.

Het volledige verhaal van God is dat van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
God schept, raakt betrokken bij Zijn schepping en is er deel van geworden in tijd, ruimte en geschiedenis om zo de wereld te verlossen en tot herstel te brengen. 

Samengevat is dit wat bijbelse aanbidding doet: Het herdenkt Gods werk in het verleden, het anticipeert op Gods heerschappij over heel de schepping en actualiseert zowel verleden als toekomst in het heden om personen, gemeenschappen en uiteindelijk de hele wereld te transformeren.

Bijbelse aanbidding gaat niet over mijzelf en mijn aanbidding, maar over het herdenken van Gods reddende handelen in de geschiedenis. Aanbidding is onze reactie in geloof op wat God doet en gedaan heeft.

Door prediking, geloofsbelijdenis en liederen reciteren we Gods daden in de geschiedenis.
Veel bijbelgedeelten zijn hieraan gewijd. Een prachtig voorbeeld in de Lofzang van Maria (Lukas 1:46-55) De eerste preken in Handelingen hebben dit thema (Hand. 2:14-36, 3:12-26, 4:8-12, 5:29-32)
De Oudtestamentische offers en de tempeldienst beelden het naderen tot God uit, ze zijn zoals Hebreeën 10 beschrijft een schaduw van het goede dat gaat komen.
Deze rituelen wijzen naar Christus en het offer dat Hij bracht.

Het avondmaal is een belangrijke manier om dit uit te beelden en te herdenken.

De viering van de zondag en het kerkelijk jaar zijn belangrijke gedenkmomenten waarin we Gods verhaal uitbeelden en een plaats geven.

Aanbidding anticipeert op de toekomst.

Bijbelse aanbidding wijst vooruit naar de toekomst en de heerschappij van Jezus over de hele schepping.

De sabbatsrust is een dag van rust van het werk, van ontmoeting en relaties en zo een vooruitwijzing naar de toekomstige rust.
De tempel is een representatie van Gods kosmos. De voorhof is het beeld van de natuurlijke aarde, de binnenplaats is symbool voor het zichtbare, het heilige der heiligen staat voor het onzichtbare.
In Openbaring beschrijft Johannes hoe God te midden van de mensen zal wonen en de hele nieuwe hemel en aarde Zijn tempel zullen vormen.

1 Petrus 2:9-10 “Maar u bent een uitverkoren geslacht, een koninkrijk van priesters, een heilige natie, een volk dat God zich verworven heeft om de grote daden te verkondigen van hem die u uit de duisternis heeft geroepen naar zijn wonderbaarlijke licht”.
Deze passage verwijst niet alleen naar de toekomst maar spreekt ons ook nu aan om heilige levens te leiden. De toegewijde en zuivere levenswandel van de kerk is een getuigenis van het komende koninkrijk van God en laat zien hoe de toekomst zal zijn als de hele wereld onder de heerschappij van God zal zijn.

Hoe brengen we Ancient-Future Worship in de kerk?

Het probleem zit niet in de vorm, er zijn zowel eigentijdse als liturgische kerken nodig. De eigentijdse kan schreeuwerig en zelf gericht zijn, de traditionele te intellectueel en droog. Beiden kunnen echter inspirerend en met een sterk gevoel voor de almachtige God zijn.
De kritiek op de aanbidding is drievoudig.
Er is een crisis wat betreft de inhoud. Er is zeker plaats voor herinnering van Gods daden maar vaak is deze erg individueel en is er een gebrek aan aandacht voor Gods reddingswerk voor de hele wereld.
Het tweede kritiekpunt betreft de structuur. Het verhaal van God wordt gecommuniceerd in Woord en Tafel. Deze volgorde is diep geworteld in Gods vertelling. Het Woord door het lezen van de schrift en de preek brengt ons in eerste plaats Gods verhaal door Christus. De gebeden, liederen en handelingen rond het avondmaal sporen ons aan om vooruit te kijken naar het toekomstige koninkrijk van God. Het toepassen hiervan zal het herstel van herdenking en vooruitwijzing in de eredienst brengen.
Het derde punt betreft de stijl, welke direct gerelateerd is aan de inhoud en de structuur. Als erkend wordt dat de inhoud van de aanbidding herdenking en vooruitzien moet zijn, is het een makkelijke stap om te zien dat de structuur van de aanbidding aan deze inhoud dienstbaar moet zijn.
De stijl volgt dan uit het aanpassen van de inhoud en structuur naar de plaatselijke setting en omstandigheden.
De grootste fout die vaak gemaakt wordt, is door het in een programma te gieten.
Gewoonlijk wordt er te weinig over nagedacht hoe we Gods verhaal en visie kunnen vertellen.

Aanbidding onthult het werk van Jezus Christus. Hij is zelf de eeuwige liturgie (dit woord betekent letterlijk 'werk' of 'bezigheid') van God. Het werk van Christus wordt nu voortgezet in de hemel waar Hij voor ons pleit. Hij is de mens die God diende en hierdoor de schepping heeft teruggewonnen voor God. Hij vervult en vervangt de rituelen van de tempeldienst. Hij is de nieuwe Adam, the nieuwe besnijdenis, de nieuwe Sabbatsrust, het nieuwe Paaslam.  Hij is degene in wie 'Gods volheid woont zodat door Hem alle dingen met God verzoend worden, zowel op de aarde als in de hemel, door vrede te scheppen door Zijn bloed, vergoten op het kruis. (Kol. 1:19-20) Wij zijn met Hem begraven in de doop en opgewekt door het geloof in de kracht van God die Hem uit de dood heeft opgewekt.
Jezus doet voor ons wat wij niet voor onszelf kunnen doen.

Hervormd door verhalend kracht van het woord.

Er is een crisis in het gebruik van het Woord in de kerk. We lezen de Schrift vaak van buitenaf en niet als insider.
De apostolische manier om de Schrift te lezen en te preken van de schrift is het zien van Jezus Christus als het onderwerp van de hele Bijbel.
Zoals Jezus het zelf uitlegde aan de Emmaüsgangers “En beginnend bij Mozes en al de profeten, verklaarde Hij al wat in de Schriften over Hem geschreven stond”(Lucas 24:27)

Webber geeft ons de volgende adviezen;

Lees en preek de Bijbel zoals de vroege kerk en de apostelen dat deden. Niet van buitenaf beschouwd of als 'wat kunnen wij ermee – idee' maar van binnenuit. Er is geen scheiding tussen het sacrale en het seculiere. Het leven valt onder het bereik van het geestelijke. Deze holistische visie neemt de geschiedenis serieus en ziet God als betrokken van begin tot het einde.

Lees en preek de Bijbel relationeel een gepassioneerd. God is een God van relaties, verbonden met de namen uit het Oude Testament wil Hij genoemd worden 'Ik ben die Ik ben'. Het nieuwe testament gebruikt termen als 'het lichaam van Christus', 'de bruid van Christus', 'de gemeente'. We moeten het woord lezen met een hart dat luistert, ziet, voelt, bemint, vreest en gelooft.

Lees en preek de Bijbel als metafoor.
De Bijbel is vol poëzie, beelden, verhalen en paradoxen. Sommigen lezen de Bijbel vanuit de Goddelijke kant en benadrukken uitverkiezing en Goddelijke voorkennis, anderen zien in de Bijbel juist de menselijke kant van vrijheid en keuze. In het Hebreeuwse wereldbeeld zijn beide waar en geldig. Onze westerse rationele kijk maakt het moeilijk deze schijnbare tegenstelling te accepteren.

Lees en preek de Bijbel zo dat het onszelf en onze wereld betreft.
De bijbel vertelt twee verhalen die ineen verweven zijn. Het verhaal van God en het verhaal van de mensheid. Het onthult waarheid over God maar ook over personen, gemeenschappen, culturen en beschavingen. Als we de bijbel als een aanwezige geschiedenis lezen, treden we er als het ware binnen en leest het Woord ons en onze wereld.
De Bijbel lezen is ook onszelf lezen omdat Jezus onze verlosser, ons voorbeeld is voor het ware leven. Jezus leeft in ons en wij leven in Hem, in Zijn vleeswording, kruisiging, opstanding, opname en wederkomst.
De bijbel van binnenuit lezen is het openstellen van onszelf voor de persoon waar het allemaal om gaat en die persoon en Zijn reddende werk in ons te laten leven.

De aanwezigheid van God bij het Avondmaal.

De uitgever van het Worship Leader magazine stelt: “Avondmaal was het centrale punt in de vroege kerk, de Reformatie maakte het Woord het centrum van Gods aanwezigheid, vandaag wordt de aanwezigheid van God gevonden in de muziek.”

Dit is echter een hele beperkte manier van het denken over de aanwezigheid van God. God is overal in het goede van de schepping en Zijn ondersteunende kracht. God is te ontdekken in de schoonheid van een landschap, een zonsondergang, het gezicht van een baby. Maar God heeft ons gezegd dat “waar twee of meer bij elkaar zijn in Mijn naam, daar ben Ik in hun midden”. (Matt.18:20) God is aanwezig in de samenkomst, in de liederen in het Woord, in het gebed en speciaal in het brood en de wijn. Jezus leerde zijn discipelen Hem op deze wijze te gedenken. Hij is aanwezig in het gebroken brood en de uitgegoten wijn.
Voor ons door de verlichting en het rationalisme gevormde verstand is dit moeilijk te bevatten. Avondmaal wordt vooral ervaren als iets wat wij doen.

De crisis van het avondmaal.

De crisis van het avondmaal is dat we het bovennatuurlijke aspect weglaten.
De hele geschiedenis van God is echter bovennatuurlijk. Het bijbelse verhaal probeert zichzelf niet te bewijzen. Het is een gegeven dat in het begin God de hemel en de aarde geschapen heeft en van daar tot aan Openbaring wordt alles gezien vanuit een bovennatuurlijk perspectief. Of we nu lezen van van de schepping, de roeping van Abraham, de uittocht, het volk Israël, de profeten, de vleeswording van God in Jezus, de bediening van Jezus, Zijn dood, opstanding, de opname, en Zijn huidige priesterlijke dienst, Zijn terugkomst om de nieuwe hemel een aarde te vestigen, alles is bovennatuurlijk.
De persoon door wie we de wereld zien en zijn geschiedenis in al zijn glorie is Jezus Christus, in wie hemel en aarde samenkomen, want in Hem is het Goddelijke en het menselijke verenigd en in Hem en door Hem wordt alles nieuw.
De vroege kerkvaders zagen het avondmaal niet als een herdenking of een leeg symbool, maar als het onthullen van Jezus Christus, in wie we de verzoening zien tussen God en mensen.
Hoe intenser we herdenken en het avondmaal beleven, hoe meer ons geestelijk leven gevoed wordt.

Brood en wijn onthullen Gods hele verhaal voor wie het wil zien.
Ja het zijn symbolen, maar ze zijn niet leeg. Ze vertegenwoordigen een realiteit, ze geven betekenis en voeren Gods verhaal uit en communiceren ons de zegen van dit verhaal.
Als we onze harten, ons verstand en onze wil openen om ons zelf in Gods verhaal te plaatsen, denken we Gods gedachten na, belichamen we Gods verhaal van liefde,
worden we gebroken brood en uitgegoten wijn voor anderen in een vleesgeworden, gekruisigd, opgewekt, en toekomstgericht leven.

Het hele verhaal van God.

Zoals de Bijbel het verhaal verteld in woorden, het zelfde verhaal wordt uitgebeeld in het brood en de wijn. Het rationele kan dit niet bevatten. Maar als we met geloof deelnemen aan de tafel ervaren we de brandende overtuiging dat we in een bovennatuurlijke wereld leven. Brood en wijn worden symbolen die het verhaal van het universum onthullen. We zien in het avondmaal de schepping, de val, de vleeswording, dood, opstanding, opname, de kerk, het koninkrijk en de belofte van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde en onze eigen verandering die tot stand wordt gebracht door Gods eenheid met ons in Jezus Christus.

De goedheid van de schepping.

Brood en wijn laten ons ook Gods goedheid in de schepping zien en proeven.
Christelijke spiritualiteit staat in de Joodse traditie van Gods aanwezigheid in de schepping, zonder dat het pantheïstisch wordt.
De aanwezigheid van Christus in brood en wijn is een mysterie dat geplaatst wordt in het grotere mysterie van Gods relatie met deze wereld.

De eenheid van God en mensheid.

Brood en wijn onthullen dat de schepselen en de schepping hun completering en vervulling vinden in de eenheid met het Goddelijke.
Zonder dit zoeken we betekenis in onszelf en komen we bedrogen uit.
Brood en wijn laten zien dat er slechts één persoon is, Jezus Chistus, in wie het Goddelijke en het menselijke samenkomen en door wie onze eenheid met het Goddelijke wordt vervuld. Jezus, zowel God als mens nam het brood en de wijn en sprak; “Dit is Mijn lichaam...dit is Mijn bloed, uitgegoten voor velen tot vergeving van hun zonden” (Matt. 26:26-28)

Het offer van Christus.

Het avondmaal staat voor het offer van Jezus. Dit offer begon al met zijn geboorte als baby en omvat Zijn het leven tot aan Zijn kruisiging. Geestelijk leven is leven van uit het kruis. Het is een vrijwillige keus om jezelf aan anderen te geven, om lijden te verdragen voor de noden van anderen, zelfs als nodig tot aan de dood. Avondmaal voedt deze toewijding omdat het de betekenis van het leven onthult als een daad van zelfopoffering om zo de wil van God te doen.

De overwinning over het kwaad.

Bij het brood en de wijn wordt de overwinning van Christus over zonde en dood, over het kwaad en de duivel en over alles dat opstandig is tegen God herdacht.
We zien Jezus als Heer van hemel en aarde, heersend over Zijn schepping in liefde. Het voedt onze vooruitblik in een wereld die nog niet zichtbaar onder de heerschappij van Christus valt, maar we zien de hoop op de toekomstige wereld.
Ze zijn het manifest van de opstanding en het nieuwe begin dat God gebracht heeft. Het wordt gezien in de kerk, het lichaam van Christus, de gemeenschap van Gods volk op aarde. Zij leven voor de toekomstige nieuwe hemel en aarde in volle overtuiging dat het brood en de wijn, die een vooruitblik zijn van de komende Christus, het gebed voortbrengen, “Laat Uw koninkrijk komen, Uw wil geschieden op de aarde zoals in de hemel”.
Brood en wijn onthullen Gods bedoeling met de hele wereld. Ze zijn een glorieus beeld van de hereniging van hemel en aarde, het zichtbare en onzichtbare.

God herdenkt.

Het herdenken bij het avondmaal is niet alleen ons herdenken maar ook Gods herinnering aan wat Hij heeft gedaan om ons te verlossen. Dit herdenken ontvouwt de betekenis van het leven. Deze herinnering wordt gepresenteerd en onthuld door het brood en de wijn om onszelf en onze perceptie van het leven te vormen zodat het ons bekrachtigt om in eenheid met Jezus Christus te leven.

Het bevestigt het mysterie van Gods aanwezigheid in brood en wijn, net zoals het een bevestiging is van het mysterie van de eenheid van het goddelijke en het menselijke in de vleeswording. We zijn geroepen, niet om te begrijpen, maar tot vastbesloten overpeinzing en actieve deelname in het leven van Christus.

De kracht van het gezamenlijke gebed.

Heeft het openbare gebed in de kerk de kracht om wie wij zijn en wat we doen te vormen?
Het gaat hierbij niet om het incidentele gebed. Maar in feite moet het geheel van wat we in de dienst doen een gebed zijn, in de wereld en voor de wereld.
Het geheel van onze aanbidding zegt: “God, wij zijn hier om Uw verhaal te gedenken en te bidden dat de hele wereld bijeengebracht zal worden in Uw Zoon en tot de vervulling van Uw doel in Hem zal komen.”

Het falen om te bevatten dat onze aanbidding een gebed is, komt voort uit ons onbegrip om te begrijpen dat ons gebed voortkomt uit het verhaal van God.
We denken dat het gemeenschappelijke gebed vanuit onszelf voortkomt. Het verhaal van God is echter het verhaal van de wereld en van het menselijke bestaan.
Aanbidding bidt dit verhaal.
Een tweede reden dat we falen dit te zien komt doordat we aanbidding zien als een programma. Het wordt een onderhoudende presentatie. Dit wordt veroorzaakt door de invloed van de Christelijke muziekindustrie. Mensen worden getrokken door entertainment, show en beroemdheid.
Het gevolg is dat de aanbidding verschuift van gemeenschappelijk gebed naar een podiumpresentatie. Aanbidding wordt iets dan de mensen bevestigd en een comfortabel en blij gevoel geeft, in plaats van dat het een repetitie is van Gods reddende daden in de wereld en voor de wereld.
Aanbidding is dan niet langer een gemeenschappelijk gebed maar een individuele ervaring, meer gericht op mijn verlangens, mijn noden en  mijn leven. Onze gebeden blijven dan onverschillig naar de noden van de armen en de problemen van geweld en oorlogen die volkeren en mensenlevens verscheuren.

Hoe kunnen we dit veranderen?

Aanbidding als publiek gebed kunnen we  als volgt beschrijven: “Publiek gebed brengt de hele schepping bij de Vader door Jezus Christus in de Heilige Geest, in lofprijs en dankzegging voor het werk van de Zoon die schepselen en schepping verzoend heeft met God”.
Het verhaal van God is de inhoud die de uiterlijke vorm bepaalt van het publieke gebed. Aanbidding bidt Gods verhaal.
Deze relatie is evident in de aanbidding van het volk Israël en in de aanbidding van de vroege kerk. Alle delen van de liturgie worden door dit verhaal gevormd en krijgen hun plek. Vanaf het openingsgebed, de liederen, de psalmen, de preek de voorbede, het avondmaal, tot en met de zegening, alles past samen als één publiek gebed van de kerk. Dit gebed wordt gericht aan God, via Jezus, door de Heilige Geest.

Webber beschrijft vervolgens aan de hand van een liturgie uit de vierde eeuw hoe dit in de vroege kerk zijn uitwerking had.

Slot.

Het toepassen van deze principes zal in iedere lokale en culturele setting een andere uitwerking krijgen, dit is de uitdaging en de reis die we met elkaar mogen ondernemen.
Webber geeft in het slot van zijn boek aan geen norm voor te willen schrijven, maar hij hoopt dat het resultaat van zijn ontdekkingstocht naar de principes van de vroege kerk  ons zal inspireren om de dienst als één geheel te zien, één geheel dat Gods verhaal vertelt.

ISBN 978-0-8010-6624-5