MP3-speler
| Liederenkeus in balans |
|
Omdat ik in een Brabants dorp ben opgegroeid, heb ik mijn lagere schooltijd doorgebracht op een katholieke school. De kleuterschool was in die tijd nog deel van het zusterklooster. Zo kwam ik al op jonge leeftijd in de katholieke kerk terecht. Ik herinner me nog de plechtige mis in de mooie dorpskerk met zijn prachtige glas-in-loodramen, de beelden van de heiligen hoog tegen de pilaren en de schilderijen van de kruisgang rondom aan de muren. In alles probeerde de kerk te communiceren wat het geloof betekent. Vooral op een hele fysieke en beeldende wijze. Ik begreep er op die leeftijd natuurlijk niet zo veel van maar toch proefde ik iets van het bijzondere en mystieke van het geloof. Later toen ik deelnam aan een excursie naar diverse oude kerken in Rome onder de bezielende leiding van een gewezen priester, ging ik meer begrijpen van de beeldende taal die in de katholieke kerken gebruikt wordt. Ons gezin ging in die tijd op zondag naar de hervormde kerk. Een oude, eenvoudige van binnen wit gepleisterde kerk.Het orgelspel vond ik wel mooi, maar de liederen niet zo geweldig aansprekend. De preken hadden wel iets. Er zat altijd een mooie opbouw in en een gedegen uitleg van de bijbel. De bijzondere verhalen uit de bijbel werden goed uitgelegd naar deze tijd. De kern was dat het geloof vooral met het verstand begrepen en beleden moest worden. In mijn tienerjaren kwamen we door de ongeneeslijke ziekte van mijn moeder bij een levendige en warme pinkstergemeente terecht. Naast de persoonlijke aandacht was het vooral door het enthousiasme van de mensen die zich uitte in de liederen en gebeden, dat zich een hele nieuwe gevoelsdimensie voor mij opende. We waren volop samen bezig met het geloof, met evangelisatie, met de onderlinge relaties, met het zoeken van Gods wil. Een bijzonder emotioneel moment dat ik me herinner, is dat we tijdens een goede vrijdag viering neergeknield op de vloer lagen, helemaal opgaand in het besef van de lijdensweg die Jezus gegaan is. We werden geraakt door het beeld van een korrel graan die moet sterven om vrucht te dragen en dat de Heer van ons vraagt om ons kruis te dragen in navolging van Hem. Deze beleving ging gepaard met diepe emoties en tranen. De afgelopen tien jaar ben ik lid van een baptistengemeente. Eén die zo'n beetje in het midden van de kerkelijke kaart staat. Een gemeente waar geloven en geven hand in hand gaan. Waar regelmatig toewijding van uit ons hart gevraagd wordt. Met allerlei programma's die ons helpen in onze geestelijke groei en mogelijkheden om je praktisch in te zetten. Tegelijk ook een gemeente die zoekend is naar een goede invulling voor de diensten. Hoe spreken we de moderne mens aan? Hoe brengen we gevoel en enthousiasme zonder dat het oppervlakkigheid wordt? Hoe groeien we in kwaliteit zonder door te slaan naar entertainment? Deze vier beelden uit mijn leven laten zien dat geloof heel verschillende dimensies en invullingen kan hebben. Jezus roept ons op om God lief te hebben met heel ons hart, onze ziel, ons verstand en onze kracht. Dit betekent dat we God kunnen en mogen ontmoeten in alle aspecten van ons mens zijn. Experiential WorshipAfgelopen zomer las ik het boek "Experiential Worship" geschreven door Bob Rognlien. Daarin wordt beschreven hoe verschillende kerkelijke culturen hun zwaartepunt leggen op een deel van ons menselijk wezen.Zo heeft de katholieke cultuur een sterke aandacht voor het uiterlijke en fysieke. De evangelische en pinksterbeweging wordt veel meer gedreven door emotie en gevoel. De protestantse traditie is juist weer veel meer op het verstand gericht terwijl in baptisten kringen vaak de keuze van het hart de focus heeft. Het bijzondere is dat iedere cultuur zijn sterke kanten heeft en dat we daarin van elkaar kunnen leren. Dit zijn natuurlijk grote lijnen en natuurlijk lopen die gebieden in elkaar over, net zoals ze in ons mensen niet strikt te scheiden zijn. Het boek van Bob Rognlien gaat er vooral over hoe deze vier gebieden aan te spreken en hoe we als compleet mens in al onze aspecten God meer kunnen ervaren in onze diensten. Dit zal tot levensveranderende ontmoetingen met God leiden. Voor wie betrokken zijn bij de invulling van de diensten is dit boek zeer aan te bevelen. In dit artikel wil ik deze principes toepassen op onze liederenkeuze. Iets waar het boek verder niet specifiek op in gaat maar wat mij als liedschrijver en initiatiefnemer van de online liedbundel NieuwLied.nl na aan het hart ligt. Om de complete mens en de gehele gemeente aan te spreken zullen in het uitkiezen van de liederen en de samenstelling van de liturgie rekening moeten houden met deze vier gebieden. Ons hart.Dit staat voor het centrum van ons leven, onze diepste overwegingen en motivaties. Het hart is waar we beslissingen nemen die ons tot handelen aanzetten.Wat liederen betreft gaat het om liederen die gaan over deze motivatie. Zoals de lofprijsliederen waarin we elkaar oproepen om God te eren en te danken, liederen waarin we Hem de eerste plaats geven. In de psalmen vinden we veel van deze oproepen en keuzemomenten terug. Vaak wordt vanuit de moeilijkste omstandigheden toch de keuze gemaakt om God centraal te stellen en te eren. Naast onze beeldvorming van God bevindt zich in ons hart ook onze houding naar onze naaste. Hebben we bewogenheid en naastenliefde voor mensen dichtbij en ver weg? Het is belangrijk om oog te hebben voor zowel de verticale als de horizontale dimensie. Liederen kunnen ons helpen hier uitdrukking en waarde aan te geven. We moeten dit niet verwarren met ons gevoel. Wat we in ons hart geloven kan soms lijnrecht in gaan tegen onze gevoelens, die veel meer aan verandering onderhevig zijn. Echte toewijding en overgave vindt plaats in ons hart. Laten we dit daarom een plaats geven in onze diensten waarin we dit tot God uitzingen. Als het om liedkeuze gaat vind je dit soort liederen in de Opwekkingsbundel maar misschien nog wel meer in de oudere Johannes de Heer bundel of de baptistenbundel Liederen voor de Gemeentezang. Onze ziel.Bij de plaats van de emoties van onze ziel in de samenkomst denken we misschien gelijk aan enthousiasme en uitbundigheid. Die mogen zeker een plek hebben. In nogal wat Psalmen zijn de vreugdevolle emoties die zich uiten in zang, gejuich en dans te vinden. Als we deze woorden zingen mag dat van harte en met overgave als we hierin ook rekening houden met elkaar. En er zeker ook de ruimte tegenover stellen voor gevoelens als verdriet, pijn en teleurstelling, waar we allemaal op onze tijd ook mee te maken hebben. Er is ruimschoots aanbod van opgewekte liederen, bij de keuze daarin gaat het er vooral om wat echte zeggingskracht en diepgang heeft. Wat is de basis van onze vreugde, of zoeken we alleen een goed gevoel. Gaat het ons om de bron van de vreugde zelf? Ons verstand.Eigenlijk zou je bij geen enkel lied je verstand hoeven uit te schakelen.Helaas ervaar ik dat nu soms wel zo. (ik zal hier geen voorbeelden noemen, maar sommige liederen kun je daarom beter achterwege laten.) Zoals ik in het begin al schreef zijn deze vier gebieden niet los te trekken van elkaar. Toch is er in een dienst ook behoefte aan liederen die een duidelijke intellectuele inslag hebben zonder dat ze voor buitenstaanders onbegrijpelijk worden. De grootheid en de wijsheid van God kunnen niet met genoeg woorden beschreven worden. Daarom is het steeds weer een uitdaging om liederen te vinden die de waarheid en kennis van Gods woord op een heldere manier voor ons inzichtelijk maken. Veel psalmen zijn voorbeelden van kunstig gedichte liederen. In het liedboek vind je prachtige teksten. Zoek daarom in nieuwe en oude liedbundels naar liederen die ons verstand aanspreken, omdat wijsheid ons tot rijkere mensen maakt. Zoals Paulus het prachtig stelt in Colossenzen 3:16 Laat Christus’ woorden in al hun rijkdom in u wonen; onderricht en vermaan elkaar in alle wijsheid, zing met heel uw hart psalmen en hymnen voor God en liederen die de Geest u vol genade ingeeft. Onze kracht.Het gaat hier om fysieke kracht. We mogen God prijzen met ons lichaam.In veel traditionele vieringen is dit erg onderbelicht. Gelukkig komt er langzaam meer ruimte voor het opheffen van handen, het neerknielen en het handenklappen bij liederen. Dit zijn hele bijbelse gebruiken. Er zijn natuurlijk veel fysieke mogelijkheden, maar ik noem er nu een paar die samengaan met het zingen van liederen. Bob Rognlien beschrijft in zijn boek hoe in de Lutherse kerk waar hij voorganger is, langzaam een proces in gang is gezet om mensen aan te moedigen zich ook in het fysiek naar God te uiten. Dit op een hele ongedwongen en vrijblijvende wijze. Het gaat er niet om dat je emoties probeert op te kloppen, maar om op eerbiedige en vreugdevolle wijze in Gods aanwezigheid te zijn. Een veilige plek waar iedereen volkomen zichzelf kan zijn, maar wel in relatie tot elkaar en tot God. Het is de aard van de gemeente die bepaald hoe hier mee om te gaan. Het is vooral iets om gezamenlijk te bespreken of er verlangen is naar meer op dit gebied. Wat de liederenkeus betreft is het heel belangrijk om de juiste liederen op de juiste plek te hebben en te zorgen voor een goede opbouw zodat er een natuurlijk moment ontstaat. De houding en het voorbeeld van de mensen op het podium moet zo zijn dat de mensen meegenomen worden op een echte, op God gerichte wijze. Als deze dingen nieuw zijn, dan is een goede bijbelse onderbouwing en uitleg vanuit de leiding heel belangrijk. Tot slot.Door deze vier aspecten: hart, ziel, verstand en lichaam even naast elkaar te plaatsen en apart te benadrukken kun je de vraag stellen:Besteed ik aan al deze vier aspecten genoeg aandacht? Komen ze goed tot hun recht in de liederenkeus of slaat de balans door naar één zijde? Door weloverwogen keuzes te maken en door uit een verscheidenheid aan liedbundels te putten, kunnen we meer balans brengen in onze liederenkeus. Het zou geweldig zijn als we als kerken van diverse richtingen van elkaar kunnen leren en wat liederen betreft er steeds meer een mix komt van diverse liedculturen die ieder hun eigen zeggingskracht bieden. Met als enig streven; hoe kunnen we God meer liefhebben met hart, ziel, verstand en kracht! Filip Leenman 2008 geïnspireerd door het boek 'Experential Worship' door Bob Rognlien, ISBN 1-57683-663-0 |